In mijn werk als coach/therapeut binnen re-integratietrajecten (Spoor 2 en Participatiewet) ontmoet ik mensen die na ziekte of ongeval hun baan zijn kwijtgeraakt. Door jarenlang het accent te leggen op herstel, terug naar hoe het was, zijn zij vaak ontmoedigd geraakt. Met een gevoel van falen en afbreuk van zelfvertrouwen tot gevolg. Soms leidt dat zelfs tot depressie of totale wanhoop. Als ik dan aandacht besteed aan het verlies dat zij, vaak jaren terug, geleden hebben, aan het feit dat zij sinds toen een nieuw lijf hebben, aan het besef dat er sinds toen een nieuwe realiteit was en dat herstel van balans begint bij het aanvaarden daarvan….. dan is het even stil… gevolgd door expressie van diepgewortelde emotie.
Langdurige ontkenning van geleden verlies leidt tot gecompliceerde rouwklachten. Dat wil zeggen dat het niet goed lukt om vooruit te kijken en duurzaam te helen. Mensen herkennen zichzelf niet meer en ervaren een ‘leeg’ gevoel. Een gevoel van gemis, waar doorgaans weinig aandacht voor is, zelfs ook in de directe sociale omgeving. De reguliere zorg en begeleiding is voornamelijk gericht op herstel. En dat is ook een essentieel onderdeel van het proces van heling. Re-integreren in je werk bijvoorbeeld, gaat over stappen vooruit maken, accepteren dat het nu eenmaal zo is, uren opbouwen. Dit heeft bij veel mensen het effect van overcompenseren om aan de verwachtingen én de verplichtingen te kunnen voldoen. Naast die oriëntatie op herstel is gerichte en overdeelde aandacht voor verlies onmisbaar in het proces naar het nieuwe normaal. (Duale Procesmodel van Rouw, Stroebe en Schut, 1999)
Ook in de communicatie met de sociale omgeving, in de persoonlijke relatie, blijft het verlies een grote rol spelen. Soms expliciet als mensen, vaak verbitterd, blijven praten over hun verlies. We kwalificeren deze gesprekken nogal eens als ‘klagen’ of ‘zeuren’. We geven die mensen goedbedoelde adviezen. Veel vaker praten mensen niet over hun verlies. Juist bang om als ‘klager’ of ‘zeur’ gezien te worden. Tijdens de workshops die ik geef over het onderwerp ik & mijn nieuwe lijf, worden mensen geraakt door wat de werkvormen bij hen losmaakt. Een mevrouw kwam laatst, geëmotioneerd, na de workshop naar me toe en zei: “ik loop al twee jaar te worstelen met iets waar ik mijn vinger niet op kon leggen, en nu is me dat in een uur duidelijk geworden, dank je wel!”
Een ander signaal van gecompliceerde rouwklachten is klein en frequent verzuim op het werk. Geen werkplezier meer kunnen ervaren of uitgeblust thuiskomen van het werk. Allemaal tekenen van overbelasting. Om erger te voorkomen is het in mijn visie van essentieel belang om te kijken naar gecompliceerde rouwklachten als gevolg van verlies van gezondheid.
Aanvaarden van de nieuwe realiteit is niet hetzelfde als ‘accepteren dat het nu eenmaal zo is’. Aanvaarden is veel meer dan dat. Er is eerst aanvaarden en daarna kan het proces van acceptatie beginnen. Persoonlijk heb ik dat verschil heel duidelijk ervaren. Als andere mensen tegen mij zeiden dat ik mijn situatie moest leren accepteren, voelde ik mij niet gezien en gehoord in mijn proces. Dat ging te snel. Bovendien is het niet aan anderen om mij het tempo van accepteren aan te geven. Dat is een innerlijk proces. Toen heb ik ontdekt dat ik de nieuwe realiteit wel kon aanvaarden, terwijl ik het nog niet hoefde te accepteren. Ik kon feitelijk waarnemen dat mijn situatie veranderd was. Ik miste een orgaan, ik was definitief afhankelijk geworden van medicatie, mijn energiehuishouding was definitief veranderd, etc. Dat waren harde gegevens waar ik niet omheen kon. Dat kon ik aanvaarden, omdat ik zag dat ik daar geen keuze meer in had, dat was een voldongen feit. Toen ik dat gegeven langzaam en zeker kon laten ‘indalen’ in mijn systeem, kon het proces van accepteren beginnen. Ook dat is geen lineair proces. Want bij acceptatie van bijvoorbeeld het feit dat ik een orgaan mis, kwam ik eerst door de fase van rouw om het verlies van dat orgaan. Pas toen ik daar gericht aandacht aan had besteed, kwam ik in de modus van acceptatie.
Ingrijpende fysieke verandering na ziekte, ongeval of anderszins heeft gerichte en onverdeelde aandacht nodig om te komen tot totale heling. Rouwen om het verlies, Aannemen van het Nieuwe Lijf, Aanvaarden van de realiteit en daarna Herijken in het ‘nieuwe normaal’ is de weg naar onafhankelijk maatschappelijk functioneren, innerlijke rust en balans in relatie tot de ander.
Ik heb mijn persoonlijke ervaring gebundeld met mijn expertise als coach/therapeut en een gedegen programma ontwikkeld om mensen in dit proces te ondersteunen. Dat kan zowel individueel als in groepsverband. Het programma heet: ik & mijn nieuwe lijf®. Binnenkort start de cursus in Den Bosch, namelijk op 11 maart aanstaande. Voor meer informatie, kijk op: https://ikendeander.nu/agenda/
Marjoke Smits